Jakie są metody, rodzaje, preparaty?
Jak bezpiecznie usunąć bakterie, wirusy, grzyby?
Dezynfekcja polega na niszczeniu za pomocą środków dezynfekujących takich drobnoustrojów, jak bakterie, wirusy, grzyby i pasożyty. Dezynfekować można zarówno skórę, jak i pomieszczenia oraz przedmioty.
Dezynfekcja pomieszczeń i sprzętu jest niezwykle ważna nie tylko podczas chorób zakaźnych czy epidemii, ale również w życiu codziennym. Regularnie stosowana może ustrzec przed wieloma niepotrzebnymi komplikacjami zdrowotnymi.
DEZYNFEKCJA – PODSTAWOWE INFORMACJE
Dezynfekcja, jak mylnie sądzi wiele osób, nie polega na całkowitej eliminacji wszystkich mikroorganizmów, tylko na znacznym ograniczeniu ich ilości – w takim stopniu, aby zapewnić bezpieczeństwo dla zdrowia. Niszczy zatem za pomocą odpowiedniego środka dezynfekującego większość drobnoustrojów chorobotwórczych, takich jak bakterie, wirusy, grzyby i pasożyty znajdujące się na skórze, w pomieszczeniach, na powierzchniach oraz na przedmiotach, które mogły mieć z nimi kontakt. Najczęściej są to preparaty zawierające alkohol lub chlor. Podczas dezynfekcji nie zawsze udaje się usunąć formy przetrwalnikowe mikroorganizmów, np. jaja, cysty, zarodniki itp. Oznacza to, że dezynfekcja nie zapewnia wyjałowienia, czyli sterylizacji, co jest niezbędne np. w przypadku narzędzi chirurgicznych oraz stomatologicznych.
JAKIE SĄ RODZAJE DEZYNFEKCJI?
Rodzaje dezynfekcji zależą od tego, jaką powierzchnię chcemy zdezynfekować. Możemy wyróżnić 3 główne metody: fizyczne, chemiczne oraz termiczno-chemiczne. Innymi środkami będziemy dezynfekować ręce, a innymi duże pomieszczenia.
-Dezynfekcja fizyczna
Ten rodzaj dezynfekcji wykonuje się za pomocą pary wodnej o temperaturze 100-105 stopni Celsjusza pod normalnym lub zwiększonym ciśnieniem. Używa się jej najczęściej do dezynfekcji sprzętu i wyposażenia sanitarnego. Z kolei do zniszczenia drobnoustrojów znajdujących się w powietrzu lub czasami na powierzchniach stosuje się promienie UV o długości 256 nm.
– Dezynfekcja chemiczna
W tym rodzaju dezynfekcji stosuje się wiele substancji i związków chemicznych o właściwościach bakteriobójczych, na przykład:
- alkohole,
- związki metali ciężkich (m.in. związki srebra, miedzi i rtęci),
- aldehydy (np. formaldehyd czy aldehyd glutarowy),
- fenole (np. krezol, rezorcynol, chlordeksydyna),
- związki halogenoforowe (jodyna, chloramina i jodofory),
- fiolet krystaliczny (barwnik),
- pochodne etakrydyny (np. Rivanol),
- utleniacze (woda utleniona),
- nadmanganiany (nadmanganian potasu),
- kwasy i zasady,
- substancje powierzchniowo czynne (tenzydy) – na przykład popularne mydło, szampony, żele itp.
– Metoda termiczno-chemiczna
Polega na zastosowaniu jednej z metod chemicznych w połączeniu z oddziaływaniem wysokiej temperatury (na przykład wygotowanie czy sparzenie wrzątkiem).
DEZYNFEKCJA A ODKAŻANIE
Zasadnicza różnica pomiędzy dezynfekcją a odkażaniem polega na ilości zniszczonych drobnoustrojów w obu procesach. Dezynfekcja jest silniejsza i może wyeliminować nawet 100% bakterii, grzybów i wirusów, podczas gdy odkażanie zabija jedynie większość zarazków, z pominięciem wirusów.
Ponadto dezynfekcja może być ukierunkowana na określony rodzaj patogenów, jak np. wirus grypy. Dlatego w obszarach o wrażliwej populacji (np. szpitalach, poradniach, łaźniach, sanatoriach, basenach, stołówkach, centrach fitness), stosuje się wyłącznie dezynfekcję, natomiast w gospodarstwach domowych wystarczy odkażanie.
Dezynfekcję przeprowadza się nie tylko w przypadku, kiedy doszło do skażenia danego miejsca materiałem biologicznym (w którym obecne mogą być szkodliwe drobnoustroje), ale również zapobiegawczo (profilaktycznie) – na przykład w łaźniach, na basenach, na stołówkach czy domowej kuchni.
DEZYNFEKCJA RĄK I SKÓRY
Dezynfekcję skóry wykonuje się zawsze przed zabiegami – w szczególności, gdy ma dojść do jej przecięcia, nakłucia lub innego uszkodzenia. Dezynfekcja rąk stosowana jest najczęściej ze względów higienicznych oraz profilaktycznych. Można używać do tego celu zwykłego mydła, płynu do dezynfekcji rąk, żeli do dezynfekcji rąk lub innego środka do dezynfekcji rąk. Dezynfekcję skóry wykonuje się zawsze przed zabiegami – w szczególności, gdy ma dojść do jej przecięcia, nakłucia lub innego uszkodzenia. Dezynfekcja rąk stosowana jest najczęściej ze względów higienicznych oraz profilaktycznych. Można używać do tego celu zwykłego mydła, płynu do dezynfekcji rąk, żeli do dezynfekcji rąk lub innego środka do dezynfekcji rąk.
DEZYNFEKCJA RAN
Do dezynfekcji ran i skaleczeń stosujemy specjalny płyn dezynfekujący, który powinien zapobiec możliwym zakażeniom mikroorganizmami chorobotwórczymi. Może to być woda utleniona, nadmanganian potasu, Rivanol, jodyna, spirytus etylowy lub salicylowy, a nawet zwykły alkohol.
W przypadku drobnego skaleczenia i braku wyżej wymienionych środków wystarczy dokładnie przemyć uszkodzone miejsce ciepłą wodą i mydłem. Głębsza rana wymaga szczególnej ostrożności – należy dokładnie zdezynfekować jej brzegi, a następnie przemyć ją wodą utlenioną po czym nałożyć jałowy opatrunek.
DEZYNFEKCJA POWIERZCHNI
O ile małe powierzchnie łatwo zdezynfekować, stosując ściereczkę i płyn do dezynfekcji powierzchni, a nawet zwykły detergent, to w przypadku powierzchni o większych rozmiarach, np. podłogi hallu, garażu, ścian, sali gimnastycznej, hangaru, podjazdu itp., czynność ta pochłonęłaby mnóstwo energii i czasu. Dlatego w takich przypadkach stosuje się odpowiednie techniki i środki (chlorowe lub bezchlorowe). Produkty na bazie aktywnego chloru mają szersze spektrum działania, np. niszczą spory (formy przetrwalnikowe) clostridium difficile – bakterii atakującej jelito grube. Niestety, niektóre powierzchnie nie nadają się do kontaktu z chlorem. Do dezynfekcji dużych obszarów można stosować parę wodną pod zwiększonym ciśnieniem, promienie UV oraz rozpylać środki dezynfekcyjne za pomocą odpowiednich urządzeń, które są w takich przypadkach niezastąpione.
Kiedy stosuje się dezynfekcje?
Dezynfekcję stosuje się zarówno profilaktycznie, jak i w przypadku gdy w danym miejscu doszło do skażenia materiałem biologicznym. Małe powierzchnie łatwo zdezynfekować ściereczką i środkiem dezynfekującym, jednak w przypadku dużych przestrzeni należy zastosować odpowiednie metody i środki chlorowe i bezchlorowe. Dezynfekować można również pomieszczenia w domu, w których przebywała chora osoba. W tym przypadku dezynfekuje się również wszystkie sprzęty używane przez chorego. Warto pamiętać, że w takich przypadkach pościel należy prać w odpowiednio wysokiej temperaturze.
Środki chlorowe do dezynfekcji potrafią niszczyć także formy przetrwalnikowe drobnoustrojów, dlatego lepiej nadają się do dezynfekcji. W przypadku dużych powierzchni środki dezynfekcyjne można rozpylać za pomocą specjalnych urządzeń.
JAKIE PREPARATY NAJLEPIEJ SPRAWDZAJĄ SIĘ PODCZAS DEZYNFEKCJI?
Wybór metody dezynfekcji i preparatu należy dostosować do rodzaju powierzchni, którą chcemy zdezynfekować. Warto jednak za każdym razem zapoznać się z ulotką danego preparatu, ponieważ nie wszystkie środki nadają się do każdej powierzchni, szczególnie środki zawierające alkohol i chlor. Środki bezalkoholowe z reguły mają ładniejszy zapach i działają dłużej. Są one zwykle stosowane do dezynfekcji małych powierzchni, ponieważ nie uszkodzą, na przykład wyrobów medycznych.
Dezynfekcja pomieszczeń i sprzętu jest niezwykle ważna nie tylko podczas chorób zakaźnych czy epidemii, ale również w życiu codziennym. Regularnie stosowana może ustrzec przed wieloma zakażeniami.
Preparaty przeznaczone do dezynfekcji powinna charakteryzować skuteczność, łatwość i bezpieczeństwo w aplikacji. Podczas odkażania małych powierzchni lepiej sprawdzają się produkty gotowe do użycia bezpośrednio po ich otwarciu, jak np. spray’e i chusteczki do przecierania, natomiast przy powierzchniach dużych bardziej praktyczne i tańsze będą preparaty skoncentrowane, z których na bieżąco przygotowuje się roztwory robocze.
Należy pamiętać, że nie wszystkie preparaty nadają się do każdej powierzchni – należy wcześniej zapoznać się z ulotką dołączoną do opakowania. Dotyczy to zwłaszcza produktów zawierających alkohol i chlor.
Wśród wielu preparatów służących do dezynfekcji szczególnie wyróżniają się:
- spraye, żele, płyny i kremy do dezynfekcji rąk
- płyny o działaniu bakteriobójczym, grzybobójczym, drożdżakobójczym, pierwotniakobójczym i wirusobójczym do dezynfekcji skóry, błon śluzowych oraz ran,
- płyny do mycia powierzchni i wyposażenia,
- środki dopuszczone do mycia powierzchni mające kontakt z żywnością